Ένας άλλος Επιτάφιος

... που απόμεινα ξερό δεντρί σε χιονισμένο κάμπο ...

Από την Αρκαδική Ραψωδία του Ηλία Σιμόπουλου και την Τρίτη Ανθολογία του Γιάννη Σπανού ... Ο Θρήνος της Μάνας (τραγουδισμένος από την Αρλέτα):

Όλη τη μέρα που `λειπες το σπίτι μας ρημάδι.
Κι όμως πώς ήταν όμορφα σαν γύριζες το βράδυ
Κι ας τρώγαμε ξερό ψωμί κι ας έλειπε το λάδι.

Κι ας έλειπαν τα κάρβουνα φτάνει που ήσουν κοντά μου.
Αχ πως στο κάθε χτύπημα της πόρτας η καρδιά μου
Ραγίζουνταν, αγόρι μου, και μου `φευγε η λαλιά μου.

Θυμάσαι τις τριανταφυλλιές μπροστά στο περιβόλι
Που ανθίζανε την άνοιξη και πια στην κάθε σκόλη
Γιομίζαμε τριαντάφυλλα την αγκαλιά μας όλη.

Κι ο γέρος ο πατέρας σου καμάρωνε κι αντάμα
Καμάρωνα κι η δόλια εγώ, κι αν έκλαιγα τι θάμα! 
Περσότερο ξαλάφρωνε η καρδιά μου από το κλάμα.

Μεγάλωσες. Δε μ’ άκουγες. Έφευγες όλη μέρα. 
Κι όταν τα βράδια μου `λεγες «Η Λευτεριά μητέρα 
Θα ρθεί» μ’ άγγιζαν την καρδιά τα λόγια σαν φοβέρα. 

Μ’ αν μου `φευγες πρωί πρωί, προτού να φέξει, μόνος
Κι αργοκυλούσαν οι ώρες μου, κάθε στιγμή ένας χρόνος
Το `ξερα πως θα γύριζες κι ήταν γλυκός ο πόνος.

Τώρα στο παραγώνι μας κουβαριασμένη ρέβω
Σαν αστραποκαμένη ελιά και πια δε σε γυρεύω
Τι `ναι ψηλός ο ανήφορος και δεν μπορώ ν’ ανέβω.

Γιατί δεν άκουες, γιόκα μου, τη μάνα που σ’ εγέννα;
Κι αν έρθει τώρα η Λευτεριά πουν’ όλα ρημαγμένα
Τι να την κάνω, αγόρι μου γλυκό, χωρίς εσένα;

Ξεχωρίζει βεβαίως ο όρος "αστραποκαμένη (ελιά)": μια απλή διαδικτυακή αναζήτηση μας δίνει και αστραποκαμένη οξυά (που 'ταν μια κρύα βρύση, κει 'χαν οι κλέφτες μάζωξη) και αστραποκαμένη καρυ(δι)ά (εκεί που βγαίνει ένα στοιχειό) και αστραποκαμένη ιτιά (οπόχει αντάρα ΄ς την κορφή και καταχνιά ΄ς τη μέση) που στην πηγή της έπεσε το δαχτυλίδι, και, χωρίς την παρομοίωση, αστραποκαμένη μάνα (Παλαμάς, Γεωργοβασίλης), και, για να μην ξεχνάμε, "αστραποκαμένη (από την αστραποχάλαζην) Πόλη":  

Καράβιν εκατέβαινε’ς μέρη της Τενέδου,

και κάτεργον το απάντησε,

στέκει κι αναρωτά το.

Καράβιν πόθεν έρχεσαι

και πόθεν κατεβαίνεις;

Έρχομαι απ’ τ’ ανάθεμα

κ’ εις το βαρύν το σκότος,

απ’ την αστραποχάλαζην

απ’ την ανεμοζάλην

από την Πόλιν έρχομαι

την αστραποκαμένη

εγώ γομάριν δεν βαστώ

αμέ μαντάτα φέρνω

κακά δια τους Χριστιανούς,

πικρά και θολωμένα.

Οι Τουρκιώται ήρθασιν,

επήρασιν την πόλην,

απώλεσαν τους Χριστιανούς

εκεί και πανταχόθεν.

[Από Το ανακάλημα της Κωνσταντινουπόλεως]

ΑΣΤΡΑΠΟΚΑΜΕΝΟΣ ΑΙΩΝΟΒΙΟΣ ΕΛΑΤΟΣ ΣΤΟ ΜΕΓΑΛΑΚΟ (ΛΕΟΝΤΙΤΟ ΑΡΓΙΘΕΑΣ) -- Νίκος Γραμμένος

Ο Χριστός Παντοκράτωρ του Σινά

Δύσκολες ώρες φαίνεται ότι περνά η μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά (που είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ ως μοναχικός ταξιδιώτης τον Ιούλιο του 1987)... Με την ευκαιρία σημερινής ενημέρωσης για το 2015 Kurt Weitzmann Lecture στο Πρίνστον, ανακαλώ εδώ τμήμα συνέντευξης του συντηρητή έργων τέχνης Τάσου Μαργαριτώφ στην Γιούλη Επτακοίλη (Καθημερινή) πριν έναν ακριβώς χρόνο:

Το 1962 ο Τάσος Μαργαριτώφ μαζί με τον Μανόλη Χατζηδάκη, διευθυντή τότε του Β&Χ Μουσείου, ταξίδεψε στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. «Πήγαμε να δούμε τι μπορούσαμε να σώσουμε από την καταστροφή που είχε προκαλέσει στις σταυροφοριακές εικόνες ο Γουές, ο συντηρητής του Κουρτ Βάισμαν από το Πρίνστον. Θυμάμαι είχαμε εξασφαλίσει μόνο 120.000 δραχμές, τη στιγμή που ο Βάισμαν είχε κατέβει με τρία φορτηγά εξοπλισμό. Το πρώτο βράδυ ανέβηκα σε μια σκάλα για να κατεβάσω δύο εικόνες του Αποστόλου Παύλου και του Αποστόλου Πέτρου που ήθελε να δει ο Χατζηδάκης. Ανάμεσά τους είδα τον Χριστό. Μόλις είδα την εικόνα, φώναξα στον Χατζηδάκη: “Αφεντικό, εδώ έχουμε ένα αριστούργημα”. Ναι, ναι, το ξέρω, μου λέει εκείνος, το έχει μελετήσει ο Σωτηρίου, είναι του 13ου αιώνα. Τι λες, αφεντικό, του λέω, είναι εγκαυστικής τεχνικής!».

Ανάστατη Ανάσταση

Λίγο μετά την πρωτοφανή κίνηση του αναπληρωτή υπουργού Δημόσιας Τάξης να (εγ)καλέσει τον πρωθυπουργό να λάβει αποφάσεις για το θέμα των αντιεξουσιαστών ... κατηφορίσαμε, για αλλαγή, στην κάπως πιο μακρινή εκκλησία της Νέας Παναγίας (περιοχή Λευκού Πύργου) ... όπου ένας προκλητικά διεκπεραιωτικός παπάς έψαλε το Δεύτε Λάβετε Φως αρκετή ώρα μετά την μετάδοση του φωτός και το άναμμα των λαμπάδων!

Το προηγούμενο βράδυ, μία μέρα μετά την σημαδιακή άφιξη των λαθρομεταναστών στην εσχατιά της Γαύδου, η Περιφορά του Επιταφίου αναστάτωσε κάπως την καθημερινή -- ή μάλλον ... κατανυκτική -- ρουτίνα γνωστού γατοταϊστή της περιοχής ... που έκανε αμέριμνος το καθήκον του στην άκρη του πεζοδρομίου, κόντρα στο ρεύμα των πιστών...

Μία Ελληνική "Γκουέρνικα";

Αν επέμενα να είμαι συνεπής με τον εαυτό μου θα το καταδίκαζα βίαια και ανεπιφύλακτα, κάπου όμως αυτό το φαινομενικά αποτρόπαιο γεγονός δείχνει μία απελπισία και έναν δυναμισμό -- αλλά και έναν προηγηθέντα ανηλεή βομβαρδισμό -- που με συγκλονίζουν!

Αριστεροδέξια

πως εσύ, ένας δεξιός εθνικιστής, κατέληξες να θαυμάζεις έναν ανιστόρητο αριστερό;

Συμβαίνουν αυτά ... ακόμη και στις μέρες μας: λίγο μετά την ιστορική συμμαχία ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ ... εκλεκτοί συμπολίτες μας με αντιδιαμετρικές πολιτικές θεωρήσεις, όπως ο Θωμάς Κοροβίνης και ο Νίκος Μαραντζίδης, ενώνουν τις φωνές τους, μαζί με πολλές άλλες, κατά της δικαστικής αγωγής που υπέβαλε ο νυν υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς, με δικηγόρο τον Φαήλο Κρανιδιώτη, κατά της Athens Review of Books!!! 

Νέα τάξη πραγμάτων!

Όσοι πιστοί ... κατέλθετε*:

*κατεβαίναμε με την σύντροφο τον πεζόδρομο προς το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου όταν είδαμε 3-4 γατιά να κυνηγούν ένα πουλί που είχε προλάβει να απογειωθεί -- λάθος, δεν ήταν τέσσερα αλλά δεκατέσσερα και βάλε, και δεν τους απασχολούσε το πουλί αλλά ο ταϊστής τους που μόλις είχε καταφθάσει, και κάποια από αυτά βγαίνανε από το Θέατρο Κήπου και με την βοήθεια δένδρων κατέβαιναν στον πεζόδρομο για το συσσίτιο, οπότε αναφώνησα κι εγώ ο κοινός θνητός: όσοι πιστοί κατέλθετε! (Αυτός που βλέπετε είναι από άλλη μέρα και άλλη γειτονιά, στον Άγιο Αντώνιο και το "Μακεδονικόν" ευημερεί (γαμάει και δέρνει θα μπορούσε να πει κάποιος πιο κυνικά).)

Μικρές Κυκλάδες

Παραθέτω αυτούσιο το σχόλιο του χρήστη Ιωάννη Σίλβεστρου από/για τις Μικρές Κυκλάδες:


Ο Μίκης της Καρδιάς μας , δέστε την σκέψη του (και πως υλοποιώντας την μας φώτισε τόσες γενιές) να δείχνει τον μόνο δρόμο... από το εσώφυλλο του δίσκου : Στις αρχές της δεκαετίας του '60 ο Μίκης Θεοδωράκης έβαλε τα θεμέλια για ένα "πολιτιστικό κίνημα” μέσω του οποίου ο λόγος των ποιητών έβαζε για στόχο το πλατύ κοινό, έχοντας για όχημα προς αυτή την κατεύθυνση τις δικές του μελωδίες.

Ήδη ο "Επιτάφιος” του Γιάννη Ρίτσου και τα “Επιφάνεια" του Γιώργου Σεφέρη είχαν κάνει ιδιαίτερη αίσθηση, όταν κυκλοφόρησαν παιγμένα από λαϊκή ορχήστρα και τραγουδισμένα από το Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ο συνθέτης παρουσίαζε τα έργα του αυτά -μαζί με όσα άλλα τραγούδια είχε γράψει εκείνη την εποχή σε λαϊκές συναυλίες, ενώ παράλληλα σε μικρούς χώρους της Πλάκας, τις περίφημες μπουάτ, φούντωνε σιγά - σιγά η συμμετοχή τόσο των άλλων καλλιτεχνών, όσο και του νεανικού κοινού σ' αυτό το "κίνημα".

Το καλοκαίρι του '63 ο Θεοδωράκης κάνει δημόσια έκκληση ζητώντας από τους ποιητές να γράψουν πρωτότυπα έργα τα οποία να έχουν μορφή τραγουδιού έτσι ώστε να μελοποιηθούν από τους συνθέτες.

(ΣΗΜ: Ο Επιτάφιος", τα "Επιφάνεια", και όσοι άλλοι στίχοι είχαν ήδη μελοποιηθεί ανήκαν σε προϋπάρχοντα ποιητικά έργα)

Ο Οδυσσέας Ελύτης ανταποκρίθηκε σχεδόν αμέσως. Ήδη, άλλωστε, ο Θεοδωράκης είχε μελοποιήσει ένα στίχο του γραμμένο ειδικά για να γίνει τραγούδι, το "Ανάμεσα Σύρο και Τζιά". Τώρα ο ποιητής έγραψε 7 τραγούδια, απλά, δροσερά, χαρούμενα κι αθώα, γεμάτα εικόνες ανθρωποποίησης της φύσης και φυσιολατρικής αντιμετώπισης του έρωτα, που όλα μαζί αποτέλεσαν τον κύκλο "Μικρές Κυκλάδες".

Τα τραγούδια αυτά που μελοποιήθηκαν άμεσα από το Θεοδωράκη πρωτοπαρουσιάστηκαν τον Οκτώβριο του 1963 στην μπουάτ "Συμπόσιο" με το Νότη Μαυρουδή στην κιθάρα και ερμηνεύτρια την Ντόρα Γιαννακοπούλου. Στη συνέχεια, τον επόμενο χρόνο κυκλοφόρησαν σε δύο διαφορετικές δισκογραφικές εκδόσεις. Μία με την Ντόρα Γιαννακοπούλου και μία με τη Σούλα Μπιρμπίλη. Σ' αυτή τη δεύτερη, την επιμέλεια και τη διεύθυνση της ορχήστρας είχε ο Γιώργος Κατσαρός, ενώ κιθάρα έπαιζε ο Νότης Μαυρουδής.

Αφού οι "Μικρές Κυκλάδες" έκαναν τον κύκλο τους σαν τραγούδια, αρκετά χρόνια μετά, το 1972, αποτέλεσαν την πρώτη ενότητα μιας ποιητικής συλλογής στην οποία ο Ελύτης έχει συγκεντρώσει όλα τα ποιήματα που έγραψε ειδικά για να γίνουν τραγούδια. Αυτή ήταν "ΤΑ ΡΩ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ" όπου μάλιστα τη θέση του "Ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα” στον κύκλο των 7 ποιημάτων που απαρτίζουν τις "Μικρές Κυκλάδες" παίρνει το "Ανάμεσα Σύρο και Τζιά".

Στον πρόλογο ο ποιητής μιλάει γι' αυτά τα προορισμένα να γίνουν τραγούδια ποιήματά του:

Οι άγγελοι τραγουδάνε. Και οι ερωτευμένοι επίσης. Πίσω από κάθε ανάταση, από κάθε μεράκι, μια κιθάρα περιμένει έτοιμη να πάρει τα λόγια και να τα ταξιδέψει από χείλη σε χείλη. Δεν είναι λίγο αυτό. Είναι η χαρά να δίνεις χαρά στους άλλους, είναι αυτό που μας Βαστάει στη ζωή. Γι' αυτό κοντά στα ποιήματα μου, δοκίμασα να γράψω και μερικά τραγούδια, χωρίς να τα υποτιμώ καθόλου. Έτσι ή αλλιώς, μιλά κανείς για τα ίδια πράγματα που αγαπά, και από κει και πέρα το λόγο έχουνε αυτοί που θα τ' ακούσουν ...

ημουν μια φορα (φθινοπωρο '12) στο χωριο της αιδηψου στο φουρνο κ αγοραζα ψωμι.εβρεχε.καθως εβγαινα μια κυρια στεκοταν στη πορτα κ με κοιταζε κρατωντας την ομπρελα της.κοιταζε επιμονα κ καταλαβα πως λογω βροχης ηθελε να τη παω με το αμαξι μου εκει που κατευθυνομουν κ εγω,δλδ στα λουτρα της αιδηψου που ειναι κανα 2 χλμ πιο κατω απο το χωριο.την πηρα λοιπον την ευγενικοτατη κυρια κ στα λιγα λογια που προλαβαμε να πουμε μεχρι να φτασουμε μου ειπε πως ηταν η Κυρια Σουλα Μπιρμπιλη η παλαια τραγουδιστρια κ μου ανεφερε ενδεικτικως καποιες συνεργασιες της απο οταν ηταν στην ενεργο δραση.ακομα ντρεπομαι που δεν τη γνωριζα κ αυτην κ το εργο της. και ντραπηκα ακομα περισσοτερο με τον εαυτο μου οταν επιστρεφοντας στην αθηνα εκατσα κ εψαξα περισσοτερες πληροφοριες κ καταλαβα ποσο σημαντικο κομματι της ελληνικης μουσικης εχει υπαρξει. καλη της ωρα οπου βρισκεται κ μακαρι να τη ξανασυναντουσα

[Σχόλιο του χρήστη mak2sta στα Δακρυσμένα Μάτια]